ปัญหาแรงงานไทยในไต้หวัน

1)   ปัญหาที่เกิดจากนายจ้าง 

• นายจ้างบางรายจัดเก็บภาษีจากคนงานแล้วไม่นำส่งกรมสรรพากร เมื่อประสบปัญหาเลิกกิจการ ลูกจ้างต้องไปเสียภาษีย้อนหลังจำนวนมาก และบางรายได้รับเงินคืนภาษีที่ลูกจ้างจ่ายเกินมาจากกรมสรรพากรแล้ว ไม่ส่งมอบให้แก่ลูกจ้าง หรือคืนให้แต่ไม่ครบ

• นายจ้างจำนวนมากไม่ยินยอมจ่ายค่าโดยสารเครื่องบินเที่ยวกลับให้แก่ลูกจ้าง โดยอ้างว่าลูกจ้างลงนามยินยอมจ่ายเอง หรือใช้วิธีการหักค่าโดยสารเครื่องบินจากเงินค่าจ้างและเงินหักฝาก หรือเงินรายได้อื่นๆ ทั้งๆที่ลูกจ้างทำงานครบสัญญา ซึ่งกำหนดว่านายจ้างจะต้องเป็นผู้รับผิดชอบค่าโดยสารเครื่องบิน

• นายจ้างจ่ายค่าทำงานล่วงเวลาไม่ตรงตามความเป็นจริง โดยจ่ายในอัตราเดียวตลอด หรือจ่ายตามชิ้นงาน

• นายจ้างบางรายเรียกเก็บเงินหักฝากหรือเงินกันหนีไว้ ระหว่าง 3,000 – 5,000 เหรียญไต้หวัน โดยไม่มีข้อกำหนดของกฎหมายให้กระทำได้ และโดยไม่ได้รับความยินยอมจากลูกจ้าง นอกจากนี้ นายจ้างบางรายเลิกกิจการแล้วไม่คืนเงินหักฝาก ยึดเอาเงินเป็นของตน โดยอ้างว่าลูกจ้างทำความผิดหรือหลบหนี และยินยอมให้หักเนื่องจากทำงานไม่ครบสัญญา 

• ลูกจ้างถูกตัดค่าจ้างในวันที่นายจ้างสั่งหยุดงาน เนื่องจากเหตุผลและความจำเป็นของนายจ้างเอง ทั้งๆที่ไม่มีสิทธิหักค่าจ้างสำหรับวันที่สั่งให้หยุดงาน หรือจ่ายค่าจ้างแต่ให้ทำงานชดเชยในสัปดาห์หรือเดือนถัดไป โดยให้ทำงานในวันหยุดประจำสัปดาห์ หรือทำชดเชยในตอนเย็น ซึ่งควรจะได้รับเงินค่าล่วงเวลา

• เรียกเก็บค่าอาหารและที่พักเกิน 2,500 เหรียญไต้หวัน ที่ระบุไว้ในสัญญาจ้าง และจัดอาหารที่พักและสวัสดิการไม่ได้มาตรฐานตามที่กำหนด (ตามกฎหมายบริการจัดหางานของไต้หวัน อนุยาตให้เก็บไม่เกิน 5,000 เหรียญไต้หวัน/เดือน

• นายจ้างบางรายแบ่งจ่ายค่าจ้างออกเป็นส่วนๆ โดยแยกเป็นค่าจ้างพื้นฐาน เบี้ยขยัน และอื่นๆ ในกรณีที่ลูกจ้างปฏิบัติงานไม่ได้ ตามเป้าหมายที่กำหนด หรือทำงานสาย ขาดงาน ก็จะถูกหักเงินในส่วนนั้นๆ ทำให้ได้รับค่าจ้างไม่ถึงค่าจ้างขั้นต่ำตามที่กฎหมายกำหนด

• นายจ้างส่งลูกจ้างกลับก่อนครบสัญญา โดยไม่จ่ายเงินชดเชยให้ตามกฎหมาย หรือจ่ายให้น้อยกว่าอัตราที่ลูกจ้างควรจะได้รับ

• กรณีลูกจ้างประสบอุบัติเหตุหรือเจ็บป่วย นายจ้างบางรายไม่สนใจนำไปรักษาพยาบาล หรือไม่ดูแลให้มีการจ่ายเงินชดเชยหรือทดแทนต่างๆ ตามที่ลูกจ้างควรจะได้รับ

• นายจ้างไม่ทำหลักฐานการจ่ายค่าจ้าง (Pay Slip)  เป็นภาษาไทย ทำให้ลูกจ้างอ่านไม่รู้เรื่อง และถูกเอาเปรียบ

• นายจ้างไม่จ่ายค่าจ้าง/ค่าตอบแทนสำหรับวันหยุดพักผ่อนประจำปีที่ไม่ได้จัดให้ลูกจ้างหยุด (ปีละ 7 วัน)  หรือไม่จัดวันหยุดให้

• สภาพโรงงานหลายแห่งเป็นอันตรายต่อสุขภาพของลูกจ้าง  โดยเฉพาะ   ฝุ่นละออง กลิ่นสารเคมี อากาศร้อนไม่มีระบบถ่ายเท แสงสว่างไม่เพียงพอ เสียงดังเกินมาตรฐาน ฯลฯ  รวมทั้งไม่มีเครื่องป้องกัน วัสดุอุปกรณ์ให้แก่ลูกจ้าง

2)   ปัญหาที่เกิดจากบริษัทจัดหางานไต้หวัน

• บริษัทจัดหางานไต้หวันเรียกเก็บค่าบริการอื่นๆ ทั้งที่ไม่มีสิทธิเก็บเนื่องจากได้รับค่าบริการรายเดือนทุกเดือนอยู่แล้ว เช่น ค่ารถไปสถานพยาบาลเพื่อเข้ารับการตรวจรักษาเมื่อเจ็บป่วย ค่ารถรับส่งสนามบินเมื่อเดินทางมาถึงและเมื่อเดินทางกลับ  ค่าสัมภาระส่วนเกินในอัตราที่สูงกว่าสายการบินกำหนด ฯลฯ

• ไม่รับผิดชอบในการแก้ปัญหาระหว่างลูกจ้างและนายจ้าง ไม่ดูแลพาลูกจ้างเจ็บป่วยไปรับการรักษา ไม่คุ้มครองสิทธิประโยชน์ของลูกจ้างที่ควรได้รับเพื่อความเป็นธรรม

• ไม่จัดล่ามที่มีความรู้ความสามารถเพื่อช่วยเหลือคนงาน ทำให้หลายกรณี ลูกจ้างต้องถูกลงโทษเพราะปัญหาที่เกิดจากล่าม

3)   ปัญหาที่เกิดจากบริษัทจัดหางานไทย

• บางรายเก็บค่าบริการ (ค่าหัว) แพงกว่ามาตรฐานที่กระทรวงแรงงานไทยกำหนด 

• กระทรวงแรงงานไต้หวันได้ขอความร่วมมือให้ประเทศผู้ส่งออกแรงงานแยกค่าบริการจัดหางานและค่าใช้จ่ายออกจากกัน และเสนอให้บริษัทจัดหางานไทยเก็บค่าบริการจัดหางานได้ไม่เกินค่าจ้างขั้นต่ำ 1 เดือน  รวมทั้งในการกำหนดค่าบริการจัดหางาน ให้ตัดรายการค่าซื้อตำแหน่งงานจากไต้หวันออก พร้อมทั้งประกาศให้บริษัทจัดหางานไต้หวันห้ามเรียกเก็บเงินค่าขายตำแหน่งงานอีกตั้งแต่วันที่ 9 พฤศจิกายน 2544 เป็นต้นมา แต่มาตรการดังกล่าวก็ยังไม่สามารถนำมาปฏิบัติได้อย่างเป็นผลนัก

• ให้คนงานลงนามในหนังสือยินยอมจ่ายค่าตั๋วเครื่องบินขากลับเอง  โดยให้ลงนามในขณะที่อยู่สนามบินเพื่อออกเดินทางมาทำงานที่ไต้หวัน  ซึ่งลูกจ้างจำเป็นต้องยินยอม  มิฉะนั้นจะไม่ได้เดินทาง

• ระบุให้ลูกจ้างมาทำงานในตำแหน่งหนึ่ง แต่เมื่อมาถึงจริงให้ทำงานอีกตำแห่งหนึ่ง หรือแจ้งว่ามี OT  มีที่พักสะดวกสบาย แต่เมื่อมาถึงไต้หวันกลับไม่เป็นตามที่แจ้งไว้และไม่สามารถเปลี่ยนงานได้ ลูกจ้างจำนวนหนึ่งจึงต้องขอยกเลิกสัญญาหลังจากเดินทางมาทำงานไม่ถึงเดือน เพราะทนสภาพการทำงานไม่ได้ หรือไม่เป็นไปตามที่คาดหวังไว้ 

• กรณีที่คนงานต้องกู้เงินเพื่อใช้เป็นค่าบริการจัดหางาน บริษัทจัดหางานไทยบางรายหลีกเลี่ยงความเสี่ยงด้วยการกำหนดให้คนงานที่ไม่รู้จักกันมาก่อนลงนามค้ำประกันเงินซึ่งกันและกัน การผ่อนชำระเงินกู้จะจ่ายเมื่อไปทำงานแล้ว โดยคนงานบางรายขอกลับก่อนจึงชำระเงินกู้ไม่หมด ทำให้มีการยื่นฟ้องคนงานผู้ค้ำประกัน เพื่อบังคับให้นายจ้างหักค่าจ้างจ่ายแทนผู้ที่กลับไปก่อน แม้ว่าคนงานดังกล่าวจะชำระเงินกู้ในส่วนของตนเองครบถ้วนแล้ว 

4)   ปัญหาที่เกิดจากกฎหมายและระเบียบข้อบังคับของไต้หวัน

• อัตราค่าจ้างขั้นต่ำรายเดือนคงที่ (ณ เดือนมกราคม 2563 เดือนละ 23,800 เหรียญไต้หวัน)  ไม่ว่าจะได้รับค่าจ้างให้มาทำงานในตำแหน่งใด หรือมีประสบการณ์ทำงานมาแล้วกี่ปี  เป็นอัตราที่ไม่สะท้อนสภาพความเป็นจริงทางเศรษฐกิจและสังคม อย่างไรก็ตาม ยังมีนายจ้างหลาบรายมีความต้องการจ้างแรงงานไทยที่มีความชำนาญ เช่น ช่างเชื่อม ช่างประกอบโลหะ เป็นต้น จะมีการตกลงให้ในราคา 24,000-25,000 เหรียญไต้หวัน แต่จะกำหนดในสัญญาจ้างในราคาเท่ากับค่าจ้างขั้นต่ำรายเดือน เพื่อหลีกเลี่ยงความยุ่งยากในการขอใบอนุญาตทำงานที่อาจถูกจัดเป็นแรงงานฝีมือ ซึ่งต้องใช้เอกสารเพิ่มเติม เช่น ใบรับรองประสบการณ์ วุฒิการศึกษา เป็นต้น 

• ค่าใช้จ่ายรายเดือนที่ลูกจ้างจะต้องถูกหักตามกฎหมายมีหลายรายการ ได้แก่ ค่าอาหารและที่พัก เดือนละ 2,500 เหรียญไต้หวัน ค่าเบี้ยประกันภัยแรงงาน เดือนละ 476 เหรียญไต้หวัน  ค่าเบี้ยประกันสุขภาพ เดือนละ 335 เหรียญไต้หวัน  ค่าภาษี เดือนละ 1,000-3,655 เหรียญไต้หวัน   ค่าบริการดูแลรายเดือน 1,500-1,800 เหรียญไต้หวัน (ปีแรก 1,800- ปีที่สอง 1,700- ปีที่สามเป็นต้นไป 1,500-) ในขณะที่ค่าจ้างของลูกจ้างได้รับเพียงเดือนละ 23,800 เหรียญไต้หวัน เท่านั้น ไม่รวมค่าจ้างล่วงเวลา (ปัจจุบันอัตราแลกเปลี่ยนเงินสกุลบาทแข็งกว่าไต้หวัน) 

• ลูกจ้างที่ทำงานเป็นผู้ทำงานบ้านและผู้อนุบาล ไม่อยู่ภายใต้บังคับของกฎหมายคุ้มครองแรงงาน ต้องเสี่ยงกับการทำงานหนัก ติดโรคจากผู้ป่วย ไม่มีเวลาพักหรือวันหยุด ไม่มีค่าล่วงเวลา ถูกควบคุมกดขี่ หรือคุกคามทางเพศจากนายจ้าง  แต่ต้องเสียค่าบริการรายเดือนจากบริษัทจัดหางานเช่นเดียวกัน อย่างไรก็ตาม อัตราค่าจ้างขั้นต่ำรายเดือนกำหนดไว้เพียง 17,000 เหรียญไต้หวัน (ปัจจุบัน แรงงานไทยกลุ่มนี้มีเพียง 425 คน ซึ่ง สนร. ไทเป จะผ่านเอกสารจ้างงานให้นายจ้างที่ให้ค่าจ้างเท่ากับตำแหน่งงานอื่น หรือ 23,800 เหรียญไต้หวัน จึงทำให้นายจ้างหันไปจ้างแรงงานต่างชาติประเทศอื่น เช่น อินโดนีเซีน เวียดนาม และฟิลิปปินส์ ตามลำดับ) 

• เงื่อนไขการโอนย้ายนายจ้างและการต่อสัญญาจ้าง กล่าวคือ กระทรวงแรงงานไต้หวันกำหนดไว้ตายตัว เช่น เช่น ต้องขอย้าย นายจ้างภายใน 2-4 เดือนก่อนหมดสัญญาจ้าง โดยนายจ้างเก่าต้องยินยอม หรือ การต่อสัญญาจ้างในไต้หวันโดยไม่ต้องกลับไทยเพื่อเสียค่าบริการ จัดหางานกลับอีกนั้น นายจ้างเก่าและนายจ้างใหม่ต้องดำเนินการให้โดยมีบริษัทจัดหางานไต้หวันดูแล แต่หากเกิดกรณีนายจ้างและบริษัทจัดหางาน ต้องการได้ร้บเงินส่วนแบ่งจากค่าบริการฯ ก็จะไม่ต่อสัญญาให้ในไต้หวัน จึงทำให้ลูกจ้างเสียเปรียบและไม่ได้รับความสะดวกและเป็นธรรมตามที่กฎหมายแรงงานไต้หวันได้เปิดโอกาสไว้ อย่างไรก็ดี กฎหมายแรงงานไต้หวันไม่ได้บังคับให้นายจ้างต้องต่อสัญญาจ้างกับแรงงานต่างชาติทุกราย ขึ้นกับการตกลงของทั้งสองฝ่าย อย่างไรก็ตาม ในทางปฏิบัติหากนายจ้างพิจารณาเห็นว่าแรงงานต่างชาติมีฝีมือ และประสบการณ์ รวมทั้งประพฤติดี นายจ้างจะต่อสัญญาให้อยู่แล้ว ยกเว้นกรณีสุดวิสัย เช่น ปัญหาทางการเงินของบริษัท เป็นต้น

5)   ปัญหาที่เกิดจากการประพฤติปฏิบัติตัวของแรงงานไทย

• การดื่มสุรา  ก่อให้เกิดปัญหาอื่นๆตามมา เช่น เมาสุราก่อเหตุทะเลาะวิวาท  ฆ่ากันตาย  ถูกรถชนเสียชีวิตหรือบาดเจ็บทุพพลภาพ  โดยจำนวนผู้ต้องขังคนไทยในเรือนจำไต้หวันส่วนใหญ่เกินกว่าร้อยละ 60  เกิดจากปัญหายาเสพติด

• การใช้เงินอย่างฟุ่มเฟือย  ปัจจุบันในไต้หวันมีแหล่งธุรกิจบันเทิงต่างๆ เช่น ร้านอาหาร ผับ ดิสโก้เทค คาราโอเกะ ที่เปิดให้บริการแก่แรงงานต่างชาติ หากไม่มีเงินจ่ายค่าอาหารสามารถผ่อนส่งได้ทีหลัง โดยให้คนงานวางหนังสือเดินทางหรือใบถิ่นที่อยู่ค้ำประกันไว้และจ่ายดอกเบี้ยร้อยละ 20 ต่อเดือน บางรายหนีกลับไทย โดยอ้างว่าหนังสือเดินทางหายและไปขอทำเอกสารประจำตัว CI เพื่อหลีกเลี่ยงการชำระเงินกู้ 

• ปัญหาการใช้โทรศัพท์เคลื่อนที่   ในไต้หวันโทรศัพท์เคลื่อนที่ราคาถูก หาซื้อได้สะดวก คนงานจึงมีใช้กันแพร่หลาย  ผลดีคือทำให้ติดต่อกับทางบ้านได้สะดวกยิ่งขึ้น แต่ผลเสียที่ตามมาก็คือ มีค่าใช้จ่ายสูงขึ้นเฉลี่ยเดือนละ 1,000 – 5,000 เหรียญไต้หวัน อีกทั้งการติดต่อกับเพื่อนฝูงก็ง่ายขึ้น สามารถนัดหมายกันไปตามที่ต่างๆ ได้สะดวกขึ้น คนงานบางรายขาดความรู้ เมื่อใช้ซิมการ์ดหมดก็ทิ้งไปโดยขาดความระมัดระวัง ทำให้กลุ่มมิจฉาชีพเก็บไปใช้ประโยชน์ในทางที่ผิดกฎหมาย ก่อปัญหาให้กับคนงานตามมา เนื่องจากหลักฐานทะเบียนการซื้อซิมการ์ด ยังเป็นชื่อของคนงาน

• ปัญหายาเสพติด (ยาไอซ์)  ปัจจุบันปัญหาการเสพยาเสพติดในหมู่คนงานไทยในไต้หวันขยายวงเพิ่มขึ้น แก็งค้ายาเสพติดจะชักจูงให้แรงงานเสพยา หากไม่มีเงินก็สามารถซื้อได้ในระบบเงินเชื่อ เมื่อติดหนี้มากขึ้น ก็จะถูกชักนำเข้าสู่กระบวนการเป็นผู้ขาย ทำให้ยาเสพติดแพร่กระจายสู่โรงงานต่างๆง่ายขึ้น แรงงานไทยที่ติดยาเสพติด ต้องถูกนายจ้างส่งกลับก่อนกำหนดเนื่องจากไม่สามารถทำงานได้ บางรายเดินทางไปทำงานและผันตัวเป็นเอเยนต์ผู้ขาย

• การเล่นการพนัน  ซื้อล๊อตเตอรี่ และหวยใต้ดิน นอกจากจะทำให้คนงานขาดสมาธิในการทำงานแล้ว ยังต้องติดหนี้เป็นจำนวนมากกับเจ้ามือการพนัน ซึ่ง   ส่วนใหญ่เป็นร้านอาหารและสถานบันเทิง 

• การขอกลับก่อนครบสัญญาจ้าง แรงงานไทยรุ่นใหม่มักมีความอดทนน้อยกว่ารุ่นพี่ เมื่อเดินทางไปทำงานที่ไต้หวันแล้ว ในเวลาไม่นานมักขอยกเลิกสัญญาจ้างและขอเดินทางกลับประเทศ ทั้งที่สถานประกอบการมีสวัสดิการดี และปฏิบัติตามระเบียบกฎหมายและข้อตกลงในสัญญาจ้างงาน บางรายเดินทางไปทำงานได้เพียง 1 เดือน ก็ขอกลับด้วยเหตุผล เช่น มีธุระส่วนตัว พ่อแม่เจ็บป่วย กลับไปแต่งงาน เป็นต้น 

• หลบหนีนายจ้าง  ซึ่งหากไม่กลับเข้าโรงงานเกิน 3 วัน นายจ้างมีสิทธิแจ้งว่าคนงานหลบหนี และเมื่อคนงานต้องการกลับประเทศจะต้องเข้ามอบตัว และเสียค่าปรับระหว่าง 1,000 – 10,000 เหรียญไต้หวัน ทั้งนี้ระหว่างถูกควบคุมตัวเพื่อรอการส่งกลับ คนงานจะต้องรับผิดชอบค่าอาหารและค่าใช้จ่ายอื่นๆ รวมทั้งค่าตั๋วเครื่องบินเอง ซึ่งปรากฏว่ามีคนงานหลบหนีจำนวนมากที่ไม่มีเงินเพียงพอสำหรับค่าใช้จ่ายดังกล่าว และกระทรวงแรงงานไต้หวันได้ติดตามทวงหนี้ผ่านสนร.ไทเป โดยล่าสุด ฝ่ายไต้หวันได้ยกประเด็นค่าใช้จ่ายในการจัดส่งแรงงานหลบหนีกลับภูมิลำเนาขึ้นในเวทีการประชุมคณะกรรมการร่วมหารือไทย-ไต้หวัน ครั้งที่ 18 – 20 เพื่อขอให้ฝ่ายไทยพิจารณาจัดงบประมาณในเรื่องนี้อย่างเป็นระบบ (ณ เดือนตุลาคม 2562 มีแรงงานไทยหลบหนีสะสม 796 คน)